Málþing Heyrnarhjálpar: Slakt aðgengi fyrir heyrnarskertra

Félagið Heyrnarhjálp hélt málþing í dag um aðgengismál heyrnarskertra og heyrnarlausra.   Málþingið var með fullt aðgengi, þ.e. rittúlkun var í boði,  táknmálstúlkun og tónmöskvi til staðar.    Á málþinginu var rætt um aðgengi fyrir heyrnarskertra og heyrnarlausra og hver sé staðan í dag.    Á málþinginu kom fram um að 10% til 12% þjóðarinnar eða vel yfir 30 þúsund manns eru með heyrnarskern á einhvern hátt og hafa því ekki fullan aðgengi að þjóðfélaginu.  

Textun íslensks efnis í sjónvarpi, myndböndum og kvikmyndum.  Þar kom fram að Sjónvarpið er með textun á fáum innlendum þáttum, ekkert í beinni útsendingu sem er oft endursýnt og þá ekki með texta.   Einnig eru aðrir sjónvarpsstöðvar á Íslandi með "Núll" textun á innlendum þáttum.  Einnig kom fram að lítið sem ekkert er textað á íslensku á íslenskum kvikmyndum í kvikmyndahúsum nema ein stök kvikmynd.  Og það er farið aðeins að aukast á textun á íslensku á geisladiskum en það er mjög lítið í dag en yfirleitt eru þau með texta á ensku.  Sjónvarpsstöðvar hafa gefið út geisladiskar af vinsælum íslenskum þáttum, því miður ótextað.    Á málþinginu kom ein framleiðandi kvikmynda og myndbanda og hún sagði að mikill kostnaður fylgir að texta á íslensku þar sem senda þurfti kvikmyndir til útlanda til textunar en ætlaði að koma því til Félags kvikmyndagerðamanna um að auka textun sem er fagnaðarefni.    

Á málþinginu kom fram að rannsókn sem danska rannsóknarstofnunin í félagsfræði (Socialforskningsinstitutet) gerði eru tengsl heyrnarskertra við vinnumarkaðinn veikari en tengsl annarra.  Samkvæmt niðurstöðu úr þessari könnun, eru meiri líkur á að heyrnarskertir verði atvinnulausir, fari á eftirlaun eða örorkubætur sem er kostnaðarsamt fyrir þjóðfélagið. Sé þessi kostnaður umreiknaður á íslenska þjóðfélagið er hann 1,5 til 2 milljarða á ári vegna framleiðslutaps. Bæði þeir heyrnarskertu og þeir sem hafa fulla heyrn eru álíka ánægðir með vinnuna en þeir heyrnarskertu finna oftar fyrir lélegu sambandi við vinnufélagana. Þeir eru ekki jafn ánægðir með andann á vinnustaðnum og þeir eru þreyttari í lok vinnudags. Heyrnarskertir á eftirlaunum eða örorkubótum hafa ekki sömu afstöðu og aðrir til vinnunnar og þeir áttu auðveldara með að draga sig í hlé og hætta að vinna.

Fjallað var um tónmöskva.  Tónmöskvi er einfalt mögnunartæki sem bætir mjög aðgengi heyrnarskertra að umræðum í opnu rými. Hann sendir frá sér hljóð með rafsegulbylgjum í innbyggðan móttakara í heyrnartækjum.   Það kom fram að þrátt fyrir að skýrar reglur sé um tónmöskva í öllum samkomuhús (sæti fleiri en 50 manns) eru aðeins um helmingur kirkja í Reykjavík með tónmöskva.  Einnig kom fram að skólar eru ekki skyldaðir til þess og brotalöm á því að samkomuhús hefði tónmöskva eða/og það sé kveikt á því.    

Rætt var um rétt einstaklinga til túlkunar.   Nokkrir notendur komu fram og sögðu frá sinni reynslu.  Heyrnarskertir sem hafa íslensku að móðurmáli, hafa lítið val um hvers konar túlkun þau vilja fá.  Ef þau skilja ekkert táknmál, geta þau haft rittúlk, en það er bara ein starfandi rittúlkur á Íslandi.   Ekkert sjóður er til að greiða fyrir rittúlkinn og því hafa heyrnarskertir þurft að greiða úr sínum vasa til að fá rittúlk.   Einnig kom fram að táknmálstúlkar eru líka fáir og anna ekki eftirspurn.   Mest er túlkun í skólunum og vegna daglegs lífs hjá heyrnarlausrum.  Þau vilja fá val um hvort má nota táknmálstúlkun eða rittúlkun.    Mér finnst sjálfsagt að heyrnarskertir fái val um hvers konar túlkun þau vilja eins og er gert á Norðurlöndum.  Ekkert á að vera kvóti á túlkun eða hömlur á því. 

Að lokun flutti formaður Félags Heyrnarhjálpar yfirlit um aðgengi fyrir heyrnarskerta í dag. Fleiri erindi voru rætt á málþinginu sem yrði of löng skrif hjá mér í þessari blogg og læt ég það bara nægja. 

Félagið Heyrnarhjálp varð 70 ára síðastliðið haust og í því tilefni gáfu þau út veglegt afmælisrit, þar sem margt fróðlegt var í því, t.d.  fræðsla um heyrnarskerðingu, rittúlkun, viðtöl við heyrnaskerta einstaklinga og mikilvægi textunar á íslensku sjónvarpsefnis.

Af þessu er ljóst að aðgengi fyrir heyrnarlausra og heyrnarskertra er ekki gott á Íslandi.